Paardenarts
Zoek op aandoening of onderwerp
Leestijd: 8 minuten

Net als in de humane gezondheidszorg wordt in de hippische wereld ook veel gebruik gemaakt van röntgenologie. Middels röntgenfoto’s kunnen lichaamsdelen van paarden bekeken worden alsof de huid, de spieren en andere weefsels er niet zijn. Een paardenarts kan dus een veel betere diagnose stellen dan wanneer hij het paard alleen met het blote oog zou kunnen beoordelen.

Röntgenologie is tegenwoordig digitaal en kan ook op locatie plaatsvinden (mobiele röntgenologie). Het maken van röntgenfoto’s wordt bijvoorbeeld toegepast bij het onderzoeken van letsel, kreupelheid, hoefbevangenheid, gebitsproblemen, maar ook bij aan- en verkoopkeuringen,  sportkeuringen, PROK-keuring, hengstenselectie, OC/OCD-screening e.d. Bij keuringen en screening voor de fokkerij is het doel een risico-inschatting te verkrijgen voor het toekomstig gebruik.

Röntgenologie, hoe werkt het?

Omstreeks 1895 publiceerde Wilhelm Röntgen de eerste artikelen betreffende zijn ontdekkingen van ‘de nieuwe straling’. Röntgen zelf noemde deze straling de ‘X-straling’, naar de onbekende variabele in de wiskunde. De straling wordt (meestal) opgewekt in een röntgenbuis. Met de juiste energie zal de straling voor beeldvorming kunnen zorgen. Dit komt doordat de straling door de meeste zachte weefsels heen gaat, maar door harder weefsel wordt tegengehouden. Zo houdt het bot bijvoorbeeld veel straling tegen. Het kraakbeen is zachter en houdt zodoende veel minder tot geen straling tegen. Hierdoor zijn de botten duidelijk te zien op het beeld. Met röntgenstraling kan dus het skelet van mens en dier worden afgebeeld.

Digitale röntgenologie bij paarden

Voorheen was het maken van röntgenfoto’s veel omslachtiger dan tegenwoordig. De gevoelige lichtplaten moesten na belichting meerdere behandelingen ondergaan. Ze moesten worden ontwikkeld, gefixeerd en afgespoeld in een speciale vloeistof. Deze behandelingen waren allemaal nodig om het beeld ‘zichtbaar’ te maken. Op een lichte achtergrond (lichtkast) kon men de foto dan duidelijk zien en beoordelen.

Net als binnen de reguliere geneeskunde heeft de röntgenologie bij paarden een zeer snelle ontwikkeling doorgemaakt. Je zou dit kunnen vergelijken met de gewone fotografie. Alles gaat tegenwoordig digitaal. De röntgenfoto’s worden opgevangen door een beeldplaat en zijn direct zichtbaar op een computerscherm. De beelden zijn haarscherp en kunnen uitvergroot worden, zodat alles nauwkeurig en gedetailleerd geanalyseerd kan worden. Doordat de belichting en het contrast van de röntgenfoto tegenwoordig aangepast kunnen worden, is een tweede reeks foto’s vaak niet meer nodig. Hierdoor staan zowel het paard als de mensen die de foto’s maken aan minder straling bloot, gaan de keuringen sneller en ervaart het paard minder stress.

Mobiele röntgenologie

Het is ook mogelijk om rontgenologie  op locatie te gebruiken. De apparatuur is veel kleiner en lichter en daardoor handzamer geworden en kan makkelijk vervoerd worden. Vooral bij de diagnostiek van beenbreuken  of keuring van paarden is dat erg handig. We spreken hier over mobiele digitale röntgenologie.

Grote voordelen van mobiele digitale röntgenologie zijn o.a.:

  • Zeer hoge kwaliteit van de röntgenfoto’s.
  • Snel proces waarbij de foto’s direct op het scherm beoordeeld kunnen worden.
  • Minder stress voor het paard (bijna geluidloos, vervoer van het paard is niet noodzakelijk).
  • Eenvoudig om meerdere paarden op dezelfde locatie te onderzoeken.
  • Zeer doeltreffend bij kreupelheidsdiagnostiek of aankoopkeuringen ter plekke.
  • Geen vervoer van paarden met verdenking van een breuk of fissuur (scheurtje of barstje in het bot).
  • De digitale foto’s kunnen eenvoudig worden verstrekt aan de klant per cd, via e-mail of een USB stick.
Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - Mobiele rontgenbuis waarbij het beeld op een tablet te zien is
Afb. 1 Mobiele röntgenbuis waarbij het beeld van de computer op een tablet te zien is. Zo kan er optimaal mobiel gewerkt worden.

Een stroomvoorziening is soms maar niet altijd meer nodig. Veel mobiele apparatuur werkt op accu en zodoende kan er op vrijwel elke locatie gewerkt worden, mits veilig en op een vlakke verharde ondergrond, vrijgemaakt van stro en vuil. Uiteraard is het ook belangrijk dat een paspoort (kopie) of een stamboekbewijs aanwezig is om het paard te kunnen identificeren. Op deze manier kan alle nodige informatie op het rapport en de foto’s vermeld worden.

Wanneer is een röntgenonderzoek bij paarden nodig?

Een röntgenonderzoek kan verschillende doelen hebben. De belangrijkste redenen voor een onderzoek zijn:

Letsel

Wanneer de ernst van het letsel niet met zekerheid vastgesteld kan worden aan de hand van regulier onderzoek, kan er een röntgenfoto gemaakt worden. Bijvoorbeeld bij verdenking van een botbreuk (zie foto).

 

Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - Röntgenfoto dubbele breuk voorbeen paard
Afb. 2 Röntgenfoto van een meervoudige botbreuk aan het voorbeen.

Kreupelheidsdiagnostiek

Bij kreupelheidsdiagnostiek wordt het paard nauwkeurig onderzocht. Röntgenonderzoek kan helpen om bepaalde aandoeningen of oorzaken aan het licht te brengen. Bij kreupelheidsdiagnostiek kan bijvoorbeeld middels röntgenbeelden gewrichtsartrose zichtbaar worden evenals een ontsteking aan het botvlies, hoefkatrolontsteking, fracturen, scheurtjes etc.

Lees meer over :
Kreupelheid
Gewrichtsproblemen
Artrose
Hoefkatrolontsteking

 

Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - röntgenologie - duidelijke fragmentatie processus extensorius met pijl
Afb. 3 Op de foto is een duidelijke fragmentatie zichtbaar ter hoogte van het processus extensorius. Dit probleem wordt bij Friese paarden vaker gezien dan bij KWPN'ers.

Hoefbevangenheid

Bij een paard dat hoefbevangen is, zal er een röntgenfoto gemaakt moeten worden om vast te kunnen stellen in welke fase de hoefbevangenheid is. Op de beelden is dan precies te zien welke vorm van hoefbevangenheid het paard heeft, hoe ernstig de situatie is en of er sprake is van bijvoorbeeld kanteling of verzakking van het hoefbeen.

Lees meer over :
Hoefbevangenheid bij paarden
Hoefbevangenheid; oorzaken en voeraanpassingen

Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - Röntgenfoto ernstig hoefbevangen paard
Afb. 4 Röntgenfoto van een ernstig hoefbevangen paard. Op de foto is kanteling, verzakking en lipvorming van het hoefbeen zichtbaar. De foto is gemaakt door het verzachtende hoefverband heen.

Gebitsproblemen

In geval van gebitsproblemen kan het ook nuttig zijn om röntgenopnames te maken. Op deze manier kan er namelijk gekeken worden of er sprake is van EOTRH, kieswortelontsteking, diastases etc.

Lees meer over gebitsproblemen in de Tandheelkunde Kennisbank.
Hierin o.a.: 
EOTRH (Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis)
Diastasen 
Tand- en kiesextracties | het trekken van tanden en kiezen

Verkoopkeuring/aankoopkeuring

Een verkoopkeuring is een keuring in opdracht van de verkoper en een aankoopkeuring in opdracht van de koper. Wanneer een paard bij een aan- of verkoop gekeurd wordt, zal het vaak eerst een klinische keuring ondergaan. Aanvullend kan er gekozen worden voor een röntgenonderzoek. Er worden standaard ongeveer 20 röntgenfoto’s gemaakt, verdeeld over vier benen. Naar wens (denk aan gebruiksdoeleinden van het paard) kunnen er meer foto’s gemaakt worden en zal de beoordeling worden uitgebreid.

Hengstenselectie

Verschillende stamboeken eisen röntgenfoto’s welke beoordeeld worden door een speciaal aangewezen commissie. De opnames die nodig zijn voor het hengstenkeuringstraject verschillen per stamboek. Bij het stamboek is ook na te kijken aan welke eisen de foto’s en de arts die de foto’s neemt moeten voldoen. Over het algemeen wordt er met name naar afwijkingen gekeken met een verhoogde erfelijkheidsgraad. Het kan dus zijn dat een paard met een röntgenologische bemerking wordt goedgekeurd omdat de erfelijkheidsgraad van een bepaalde afwijking laag of niet aantoonbaar is.

PROK keuring

PROK staat voor Project Röntgenologisch Onderzoek KWPN. Foto’s voor het PROK dienen door een erkend keuringsdierenarts te worden gemaakt en bestaan uit een standaardset van 22 foto’s welke opgestuurd worden naar het KWPN. Er worden foto’s gemaakt van de voorbenen (straalbeen, sesambeen, kootgewricht, en kogel) en achterbenen (sprong, knie en kogel). Een onafhankelijke commissie beoordeelt de foto’s.

Genoomtest: genoomfokwaarde voor osteochondrose

Op dit moment is er ook een Genoomtest beschikbaar, welke het DNA-predicaat osteochondrose (D-OC predicaat) kan opleveren. De genoomtest is een test gebaseerd op genomics en vergelijkt de verschillende onderdelen op het DNA van een paard met een (grote) controlegroep, waar uiteindelijk een waarde uitkomt. het KWPN is van plan het PROK te laten vervangen door D-OC. Voor de hengstenkeuring blijven aanvullende foto’s nodig. De overgangsperiode van PROK naar D-OC is verlengd tot in ieder geval 1 januari 2019. Tot die tijd kan een keur merrie zowel via PROK als via D-OC Elite worden verklaard.

Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - Röntgenfoto van een mooi straalbeen van een paard
Afb. 7Foto van een röntgenologisch mooi straalbeen.

OC/OCD-screening

OC ontstaat tijdens de ontwikkeling van het veulen. Binnen deze ontwikkelingsfase zet het kraakbeen zich om in bot. Dit proces duurt tot ongeveer tot de 12e levensmaand van het jonge paard. Wanneer bij het ‘verbenen’ iets verkeerd gaat, kan er OC ontstaan. Het is daarom verstandig om het paard als jaarling te laten screenen.

Een gewricht met OC kan zwakker zijn dan een gezond gewricht. Het gaat dan met name om de kogel, het spronggewricht en de knie. Wanneer deze gewrichten veel belast worden, dan kan er mogelijk een stukje bot afbreken. Dit stukje zal in het kapsel rond het gewricht gaan ‘zwerven’. Dit noemen we OCD.

OC/OCD kan erfelijk zijn, kan ontstaan door te snelle groei van het veulen of door opgelopen letsel. Door jonge paarden te screenen kunnen in sommige gevallen vervelende en kostbare situaties voorkomen worden. Een OC/OCD-screening bestaat uit tenminste 20 foto’s; bij elk been 1 foto van de kogel, 3 foto’s van het spronggewricht en 1 foto van de knie.

 

Paardenarts.nl - Matthijs van Waart - Röntgenfoto ernstige OC en OCD van de knie (pijlen)
Afb. 8 Röntgenfoto van ernstige OC en OCD van de knie van een paard.

Sportkeuring

Bij een sportkeuring worden er vooral röntgenbeelden gemaakt om de botten in de benen van het paard te beoordelen. Deze beoordeling zal met de beoogde sportdiscipline en de toekomstige prestaties van het paard samenhangen. Deze keuring is dus anders dan een PROK-keuring of foto’s voor de hengstenselectie, waarbij naar erfelijke factoren wordt gekeken. Bij een sportkeuring worden zo’n 20 opnames gemaakt, bestaande uit opnames van de kogels, hoefkatrollen, sprongen en knieën. Tegenwoordig worden ook steeds vaker hals- en rugfoto’s gemaakt. Rondom de beoordeling van deze foto’s bij paarden zonder klinische beperkingen/verschijnselen is nog veel discussie.

Keuringsdierenarts voor paarden

Stichting Paard heeft in 2010 met het ‘Reglement keuringsdierenarts voor paarden’ een systeem in het leven geroepen op grond waarvan dierenartsen worden beoordeeld op het leveren van een constante, zeer hoge en uniforme kwaliteit bij het keuren van paarden. Dit reglement voorziet erin dat dierenartsen die deze hoge standaard kunnen garanderen, worden getoetst en op basis daarvan in het register Keuringsdierenarts voor Paarden worden opgenomen.

Alle dierenartsen die zijn getoetst op basis van dit reglement en voldoen aan de daarin gestelde criteria worden ingeschreven. Alleen de in het register Keuringsdierenarts voor Paarden opgenomen dierenartsen mogen de aanduiding ‘geregistreerd Keuringsdierenarts voor Paarden’ voeren.

Kosten

Een standaard röntgenfoto (kaal) kost meestal rond de € 30 – €50,- per stuk. Hierbij zijn de voorrijkosten, de verdoving en een eventuele startprijs niet berekend. De eerste foto kan daarom soms duurder zijn.

De kosten van een röntgenologische keuring of -onderzoek kunnen sterk verschillen per kliniek en hangen af van de kennis en ervaring van de arts (bijv. erkend keuringsdierenarts), de gebruikte apparatuur, het te maken aantal foto’s, etc.
Vaak zullen er rond het maken van de foto’s meer acties plaatsvinden zoals een kreupelheidsonderzoek of een echo. Het kostenplaatje kan zo snel oplopen. Voor het maken van een inschatting kan er het best vooraf geïnformeerd worden bij de paardenarts of kliniek naar de standaard kosten als verdoving, onderzoek etc. Ook een paardenverzekering kan soms een deel van de kosten dekken.

 

Auteur: Matthijs van Waart   |  Beeldmateriaal: Matthijs van Waart, Paardenpraktijk De Drie Hoeves

Chipnummer zoeken

Vul het chipnummer in en vind de gegevens bij het paard.
Meer info

Onze partners

Boehringer_Ingelheim_Logo
Zoetis_logo
Dumea AM logo
Hippo Horse Insurance -logo
Hay to You logo